Deskrizzjoni ta' l-Ikona

Ikona

Il-Kurcifiss ta' San Damjan hu ikona, mhux semplici pittura. X'differenza tghaddi? Il-kelma ikona gejja mill-grieg eikon, (xbieha vera) li biha huma msejhin ix-xbiehat qaddisa li huma venerati fl-Orjent kristjan, u li ghandhom rwol importanti fil-liturgija u fid-devozzjoni ta' l-insara.

Fis-sens strett tal-kelma, l-ikona hi xbieha li tigi mpittra fuq tila jew fuq l-injam, skond teknika partikulari li tohrog minn impenn spiritwali ta' kontemplazzjoni minn naha ta' l-ikonografu (min ipitter l-ikona). Mhux ta' b'xejn li l-aktar ikoni famuzi fl-Orjent kristjan kwazi dejjem saru fil-hitan tal-monasteri. Il-kelma ikona tista' tirreferi wkoll, b'mod wiesgha, ghal tipi ohrajn ta' rapprezentazzjonijiet sagri, bhalma huma affreski, muzajci, deheb, bronz, rakkmu li fihom jigu raffigurati misteri qaddisa u gheziez ghat-tradizzjoni ekklezjali orjentali: Kristu trijunfanti (Pantokrator), il-Vergni Marija bit-tfajjel Gesu fi hdanha (Theotokos), l-Arkangli, San Gwann Battista, "il-habib ta' l-gharus" (Prodomos), qaddisin orjentali bhal San Gorg, Santa Katerina ta' Lixandra, San Nikola, San Bazilju.

Ikona interessanti ghalina hi dik li tissejjah Epitafios, li tirrapprezenta d-depozizzjoni ta' Kristu fil-qabar, bil-gisem tal-Mulej imdawwar minn Marija,Gwanni l-Evangelista, in-nisa qaddisin, Guzeppi t'Arimatija u Nikodemu. Innota ix-xebh tal-Kurcifiss ta' San Damjan ma' dan it-tip ta' ikona, ghalkemm hawnhekk, kif sejrin naraw, ghandna lil Kristu haj, mhux mejjet. Il-Koncilju Ekumeniku ta' Nicea II (887), fakkar fit-taghlim ta' Missirijiet il-Knisja dwar l-ikoni, u l-aktar dwar it-taghlim ta' San Gwann Damaxxenu, li tant iddefenda l-venerazzjoni lejn l-ikoni kontra l-kurrent ta' l-ikonoklasti li riedu jeqirdu x-xbihat qaddisa. L-ikona, skond dan it-taghlim, fiha teologija, jew ahjar, titkellem dwar Alla ma min ihares lejha b'qima u fidi. L-ikona ssir sagrament, sinjal li jidher ta' misteru. Il-qofol ta' dan il-misteru li jigi rivelat fl-ikona hu l-inkarnazzjoni ta' l-Iben ta'Alla, li x-xbiehaqaddisa tirrapprezenta episodji mill-hajja tieghu, jew mill-hajja ta' qaddisin li ntrabtu ma' Kristu b'mod specjali.

Ir-regola tad-deheb ta' l-ikona hi x-xebh perfett (identità) ta' l-ikona mal-persuna li tirrapprezenta, hekk li nistghu nsejhu l-ikona ritratt ta'qdusija. L-iskop ta' l-ikona hu li jdahhal lil min ihares lejha fis-sens ta' qima lejn il-misteru, imma wkoll li jghinu fl-imitazzjoni tal-persuna qaddisa raffigurata.

L-ikonografu jpitter l-ikona fi spirtu ta' talb u sawm. Ghandna l-ezempju ta' ikonografu qaddis Russu, Sant'Andreij Rublev, awtur famuz ta' l-ikona tat-Trinità. Fl-ikona kollox jitkellem, u hemm regoli ta' teknika, uzu ta' kuluri u atteggjamenti tax-xbihat qaddisa li jigu raffigurati. Fuq kollox l-ikona qatt ma ghandha l-iskop li zzejjen il-post qaddis, imma pjuttost hi oggett ta' qima fil-liturgija u t-talb privat ta' l-insara. Hawnhekk tinsab id-differenza radikali bejn ix-xbihat qaddisa fl-Orjent u l-arti sagra taghna l-Occidentali, li hafna drabi harisna aktar lejn l-aspett estetiku tar-raffigurazzjonijiet artistici tal-knejjes taghna milli lejn l-aspett liturgiku, kateketiku u devozzjonali li ghandu jkun il-bazi ta' kull raffigurazzjoni sagra.

Biex napprezzaw l-Ikona

Ikona ma ssirx biex inharsu lejha u nammiraw is-sbuhija u s-sengha ta' min ghamilha. Kull ikona trid twassal messagg, iggibna wicc-imb-wicc mal-misteru ta' Alla. Napprezzawha kemm-il darba naqrawha b'ghajnejn qalbna u nimmeditawha. Hija "ktieb" spiritwali. L-ikonografu li pinga dan il-Kurcifiss ha l-ispirazzjoni tieghu mill-Evangelju ta' San Gwann.

Ix-Xbieha Dominanti tal-Kurcifiss

Il-Bordura tas-Salib

Il-bordura hi maghmula minn kotra ta' arzelli. Ghan-nies tal-qedem l-arzella kienet simbolu tas-sbuhija u tal-eternità tal-genna. Ma' l-ewwel daqqa ta' ghajn nifhmu li l-ikona saret biex taghtina hjiel tal-misteru tal-genna. Ninnutaw li fit-tarf, isfelnett, ma hemmx arzelli. Hemm spazju miftuh u dan ifisser li kulhadd ghandu c-cans li jidhol. Hdejn din id-dahla hemm xi nies li mal-ewwel nintebhu li huma nies ta' fidi. Xi whud mix-xbihat thassru, ghax hafna devoti kienu jbusu u jmissu l-parti li setghu jilhqu. Ta' dawk li ghadhom jidhru naraw biss il-parti ta' fuq ta' gisimhom. B'din nifhmu r-ruh, u l-pittur b'hekk qed jghidilna li huma wkoll digà jinsabu fil-hena tal-genna.

Ix-Xbieha Dominanti

Fl-ikona tiddomina l-figura centrali ta' Gesù Msallab. U dan mhux biss ghax hi kbira hafna, imma wkoll ghax minnha hiereg dawl li l-bjuda tieghu titferrex mal-personaggi l-olra kollha ta' maddwar. Ninnutaw li kollha, b'xi mod, qed iharsu lejn Gesu. Id-dawl donnu hiereg mill-istess persuna ta' Gesu fil-glorja. Ta' min jinnota l-kuntrast tal-kuluri, l-aktar l-iswed u l-ahmar.

Nosservaw ukoll li Gesu mhux muri mdendel, imma wieqaf mas-salib. Ghajnejh kbar, miftuha berah, u jidhru jharsu fuq id-dinja. Hawn ghandna xbieha ta' Kristu haj, figura ta' min rebah fuq il-passjoni u l-mewt. L-ikona turi 'l Gesu li jxandar lilu nnifsu bhala li hu "id-Dawl tad-dinja" u "jaghti l-hajja bil-kotra".

L-ikon turina 'l Gesu, il-Mulej tal-hajja, fil-maestà kollha tieghu bhala l-Iben wahdieni tal-Missier, il-Haruf issagrifikat u mtella' fil-glorja. Gesu qal: "Meta nkun merfugh mill-art, jiena nigbed lil kulhadd ghal warajja" (Gw 12,32).

Il-Kuruna ta' glorja

Ma narawx fuq ras Gesù l-kuruna tax-xewk, imma l-awreola tal-glorja. Is-salib orjentali jishaq aktar fuq it-rebha milli fuq is-sofferenza. B'danakollu, il-misteri tat-tbatija ta' Kristu m'humiex minsija u lanqas mohbija. L-awreola qed tghidilna li s-sofferenza ta' Gesù kellha valur u tifsira, u issa nbidlet fil-glorja. Mela, f'din l-immagini naraw u nikkontemplaw aktar lil Kristu fil-glorja milli fin-niket u t-tbatija tal-passjoni. Hu ghalhekk li l-personaggi kollha jidhru hienja u ferhana.

Fil-kuruna tal-glorja hemm is-salib mad-dawra taghha, izda jidher f'dija ta' dawl kbir. Dil-kuruna tigbor fil-qosor il-hajja ta' Gesù: l-umiljazzjoni u l-ezaltazzjoni tieghu. "Hu, ghad li kellu n-natura ta' Alla ...cekken lilu nnifsu, billi obda sal-mewt, anzi sal-mewt tas-salib. Ghalhekk Alla ghollieh sas-smewwiet..." (Fil 2,6-11).

Hi kuruna ta' farag li taghti tifsira lis-sofferenza. Tfakkarna li kull kuruna tax-xewk tista' tinbidel f'wahda ta' glorja, ixxandar ir-rebha tal-hajja fuq il-mewt.

Il-Libsa ta' Ġesu'

Naraw lil Gesu liebes ma' qaddu velu tal-ghazel bil-burdura tad-deheb. Hekk kien ikun il-velu li, fl-Antik Testment, bih kien jinsatar is-sacerdot fil-hin li fih ikun jaghmel l-offerta tieghu. B'dan l-ilbies l-awtur qed jghidilna li fuq is-salib Gesu qed jagdi l-missjoni ta' Sacerdot hu u joffri lilu nnifsu.

Ġesu' Tempju tas-Santissima Trinita'

Inharsu mill-qrib lejn sider Gesù u naraw li hemm xbieha ta' ras ta' persuna. Din tirraprezenta lill-Missier u tfakkarna fi kliem Gesù: "Kif inti fija, Missier, u jiena fik..." (Gw 17,2). Taht din il-figura tal-Missier hemm cirku. Ghan-nies tal-qedem hu simbolu ta' l-eternità. Fih nosservaw profil iehor, xi hadd ihares lejn ix-xellug ta' Gesù. Dil-persuna tirraprezenta l-Kelma ta' Alla, eterna fin-natura taghha u tezisti sa minn dejjem: Gesù ta' Nazaret. Fuq mohh Gesù naraw ix-xbieha ta' hamiema, bil-gwienah miftuha, niezla 'l isfel. Hi figura ta' l-Ispirtu s-Santu. Hekk naraw jitwettqu kliem San Pawl: "Fi Kristu hemm tghammar il-milja shiha tad-divinità fil-gisem" (Kol 2,9).

Fuq il-kuruna ta' madwar ras Gesù u fuq wiccu hemm velu rgiq, trasparenti. Id-dija leqqiena hija mtaffija b'dell li jasal sa fuq ghonq Gesù. Bhalma fl-Antik Testment il-glorja tal-Mulej kienet mohbija bi shaba (Ez 24,16), hekk issa l-glorja hi mohbija bl-umanità ta' Gesù, liebes gisem bhal taghna fil-misteru ta' l-inkarnazzjoni. Dan il-velu tnehha, ghall-hin qasir, waqt it-Trasfigurazzjoni fuq it-Tabor. F'dak il-mument dehret il-glorja tad-divinità ta' Gesù fis-sbuhija kollha taghha.

Għajnejn Ġesu'

Ghajnejn Gesù, kbar u miftuha, jixhdulna li hu haj, anzi hu l-Haj per eccellenza. Hu l-Ewwel u l-Ahhar (Apok 1,17), il-Princep tal-hajja (Atti 3,15), il-hajja nnifisha (Gw 14,6). Gesù hu dak li dejjem "jara l-Missier". Lejh hi dejjem imdawra l-harsa tieghu. Iridna, flimkien mieghu, naraw lill-Missier:"Min jara lili, jara l-Missier" (Gw 14,9).

Il-harsa ta' Gesu hi fissa lejn is-sema u l-art. Bhala l-Qassis il-Kbir, hu l-Medjatur bejn il-Missier u bejna, il-mifdija b'Demmu. Il-harsa ta' ghajnejn Gesù hi miksura u fl-istess hin serena, kalma. Harsa miksura ghax Gesù kien jaf tajjeb kemm hi serja l-qaghda tieghu waqt il-krucifissjoni. Sab ruhu vittma ta' tpattija ghal dnubietna. Imma fl-istess hin, hi harsa serena ghax jaf li, minkejja kollox, il-bibien ta' l-infern qatt ma huma se jeghilbu l-Knisja tieghu (Mt 16,18). Bil-harsa hanina tieghu lejna, Gesù jghasses fuqna, bhalma r-raghaj jindokra n-naghag tieghu. Lilna Gesù jafna b'isimna.

Għonq Ġesu'

Bhal f'kull ikona, ghonq Gesù hu ohxon u ta' sahha. Nhar il-Ghid, meta deher ghall-ewwel darba, nefah fuq l-appostli u qalilhom: "Hudu l-Ispirtu s-Santu..." (Gw 20,22). Dan il-gest ifakkarna fil-bidunett tal-grajja tal-holqien meta l-ewwel bniedem ircieva n-nifs ta' Alla nnifsu (Gen 2,7). In-nifs ta' Gesù jfisser holqien gdid, qawmien veru mill-mewt (Ezek 37,9, Rum 16,17).

Id-dnub hu l-kancer kiefer li jgib il-mewt. Biex ifejjaqna minnu Gesù jonfoh qawwi fuqna, membri tal-Knisja tieghu  "Id-dnubiet li intom taħfru jkunu maħfura" (Gw 20,23). Dan ried jurina l-pittur bl-ghonq miftuh ta' Gesù. Meta radd ruhu lura f'idejn il-Missier, Gesù ta' lill-Knisja tieghu l-Ispirtu s-Santu ghall-mahfra tad-dnubiet.

Il-Pjagi Mdemma ta' Ġesu'

Mill-hames pjagi naraw igelgel, bhal minn hames ghejun, id-Demm tal-Haruf ta' Alla, "id-Demm tal-Patt il-gdid u li jibqa' ghal dejjem". Fuq kull naha hemm Anglu, harstu ccassata fuq il-griehi ta' Gesù. Taht kull id naraw Angli ohra, mistaghgba huma wkoll ghad-dehra tad-Demm imxerred ghall-fidwa taghna. Isaija habbar: "Bil-griehi tieghu ksibna l-fejgan" (Is 53,5). Niffissaw harsitna fuq il-pjagi mqaddsa u ma' San Pawl nghidu: "L-Iben ta' Alla habb lili u ta' lilu nnifsu ghalija" (Gal 2,20).

B'mod specjali niffissaw il-harsa ta' qalbna fuq il-pjaga tal-kustat ta' Gesù, fin-naha tal-lemin. Niftakru fil-kliem tal-Profeta Ezekjiel li ra l-ilma hiereg min-naha tal-lemin tat-Tempju, figura tal-gisem ta' Kristu, it-tempju veru li fih jghammar Alla. Dak l-ilma ta' l-hajja kull fejn ghadda. Fl-art imsoqqija kibru sigar li l-weraq taghhom kien duwa li tfejjaq (Ezek 47,12). Kemm aktar ifejjaq spiritwalment l-ilma li hareg, flimkien mad-demm, mill-Qalb minfuda ta' Gesù. Jikteb San Bonaventura: Tabilhaqq, il-qawwa li gelglet mill-mohba tal-Qalb tat lis-Sagramenti tal-Knisja s-setgha li jaghtu l-grazzja u, ghal dawk li digà qed jghixu fi Kristu, xarba "mill-ghajn ta' l-ilma li jwassal sal-hajja ta' dejjem" (Gw 4,14).

Din it-talba ta' Frangisku saret realtà meta f'Settembru 1224 fuq il-gholja La Verna, ircieva fil-gisem tieghu l-pjagi tal-Mulej. Dwar din il-grajja San Bonaventura jikteb: Il-vera mhabba ta' Kristu biddlet lill-mahbub fl-istess xbieha. (S. Bonaventura, Leggenda Maior, XIII)

Il-Parti Ċentrali tal-Kurċifiss

Il-Personaġġi taħt Dirgħajn Ġesu'

Biex inkunu nafu sewwa min huma, l-pittur kiteb l-isem taht kull wiehed mill-personaggi. Mix-xellug ghal-lemin: Marija, Omm Gesù, Gwannil-Evangelista, Marija, omm Gakbu, u c-Centurjun. Huma hafna qrib Gesù, biex hekk issehh it-talba tieghu: "Missier, irrid li dawk li tajtni jkunu fejn inkun jien, biex jaraw il-glorja tieghi, il-glorja li tajtni Int, ghaliex habbejtni sa minn qabel il-holqien tad-dinja" (Gw 17,24). Il-figuri huma kollha dawl, ghax huma "ulied id-dawl" (Gw 12,23). Huma kollha ta' daqs wiehed. Dan ifisser li, aktar mill-qdusija personali ta' kull wiehed uwahda minna, hu importanti li "Kristu jkun kollox f'kulhadd" (Kol 3,11).

Harsa hafifa ggieghelna ninnutaw li dawn il-persuni jixtiebhu. Ghajnejn kbar, fomm ckejken u wicc ovali. Karatteristici li jixbhu l-harsa ta' wicc Gesù. Fi kliem San Pawl, Alla lilna "ippredestinana biex niehdu s-sura fuq ix-xbieha ta' Ibnu" (Rum 8,29).

Marija, Omm Gesù

Marija hija l-ewwel wahda n-naha tal-lemin ta' Kristu msallab. Fil-lvant, dan hu l-post ta' l-unur (Salm 45,10). Marija hi x-xebba li"sabet grazzja quddiem Alla" (Lq 1,30), Eva l-gdida, Omm l-Iben ta' Alla maghmul bniedem. Gesù tahielna b'ommna. Wicc Marija hu mdawwar, b'harsa tenera, lejn Gwanni. F'qalbha qed tisma' jidwi kliem Binha: "Mara, ara, dan hu ibnek" (Gw 19,26). Fi Gwanni tara u tikkontempla 'l Binha Gesù u l-misteru tieghu li jghix f'kull wiehed u wahda mill-membri tal-Gisem Mistiku, il-Knisja, fina lkoll.

 L-ammirazzjoni ta' Marija tidher fil-gest ta' idha x-xellugija, merfugha lejn wiccha, l-istess kif qed taghmel Marija Maddalena. Imma hadd minnhom m'hu jghatti wiccu. Dan il-gest juri tenerezza li qajla titfisser bil-kliem. Fuq fomm it-tnejn naraw li hemm tbissima helwa. Il-harsa helwa ta' Marija hi mitfugha fuqna lkoll, ghax ahna lkoll uliedha. Din it-tbissima qed tfakkarna fi kliem l-anglu:"Ifrah; Marija, ghax int sibt grazzja quddiem Alla" (Lq 1,28). Hija wkoll prova li t-thabbira taghha ssehh: "Kull nisel isejjahli hienja"(Lq 1,48).

B'idha l-leminija Marija turi 'l Gesù. Dan hu sinjal li ma' Gwanni qed titkellem fuqu u li Hu jimlielhom hajjithom. Flimkien itennulna:"Aghmlu dak li jghidilkom Hu" (Gw 2,5). Ninnutaw ukoll li wicc Gesù u wicc Marija jixtiebhu. Xejn anqas min-nisa kollha li jissemmew fil-kotba tal-Patt il-Qadim, Marija tirrifletti s-sbuhija ta' Alla nnifsu.

L-Ilbies ta' Marija

Fil-Bibbja l-ilbies hu importanti ghax juri min hi tabilhaqq il-persuna li ggibu. L-ikona tinqeda bil-kuluri ta' l-ilbies biex turi s-sejha divina tal-persuna. Marija hi liebsa mantell twil abjad li jostor il-persuna taghha. Dan il-mantell irid iwasslilna tliet messaggi. L-ewwel, il-vittorja tal-fedeltàghall-Vangelu. "Ir-rebbieh ghad ixidd fuqu lbies abjad" (Apok 3,5). Lil Marija jixirqilha wkoll dan l-ilbies ghax sahqet ras is-serpent (Gen 3,15). It-tieni, l-ilbies abjad jindika l-purifikazzjoni li gabilna Gesù (Apok 7,14). Bix-xieraq li tkun liebsa l-abjad, Dik li tnisslet minghajr tebgha ta' dnub. It-tielet, il-libsa bajda hi wkoll sinjal tal-hlas ta' l-ghemejjel tajba li Alla jaghti fill-qaddisin biex iwettqu (Apok 19,7). 

Marija emmnet il-kelma li ntqalitilha min-naha tal-Mulej, u l-Iben ta' Alla, il-Kelma hajja, sar Bniedem fi hdanha. Hi tabilhaqq Omm il-hajjin kollha ghax tatna lil Gesù, l-Awtur tal-hajja. 

Il-mantell hu miksi b'kotra ta' hagar prezzjuz. Il-gawhar u l-hagar prezzjuz fil-Bibbja huma simbolu tad-doni ta' l-Ispirtu s-Santu (Is 61,20. Ezek 28,13). Juru l-favuri divini li rceviet bil-kotra Marija. "Sliem ghalik, mimlija bil-grazzja, il-Mulej mieghek" (Lq 1,28). Hekk dehret, u hi tabilhagq, Marija f'ghajnejn Alla, u dan jghiduhulna r-ringieli ta' gawhar li jsebbhulha lbiesha. 

Taht il-mantell, Marija hi liebsa lbies ahmar, il-kulur ta' l-imhabba. L-ahmar skur juri l-imhabba qawwija, intensa. Lil Marija jixirqilha dan il-kulur. Qalbha giet minfuda bis-sejf tad-dulur, kif kien habbrilha Xmun (Lq 1,35). Id-duluri ta' Marija lahqu l-milja taghhom fuq il-kalvarju, hdejn is-salib. 

Marija hi liebsa wkoll tunika vjola. Dan ifakkarna li Marija hi l-Arka tal-Patt li fi hdanha garret il-Kelma-Bniedem. Nafu li minn gewwa, l-Arka kienet miksija bl-ghazel vjola skur (Ez 26,1-4). Fiha kien hemm ukoll it-twavel tal-Ligi, kliem il-Mulej (Dewt 10, 1-5). Marija, l-Arka tar-Rabta l-Gdida, tghinna nilqghu b'qalb semplici u nadifa kliem il-Mulej, u bhalha u maghha ntennu: "Ikun minni skond kelmtek" (Lq 1,38).

Gwanni

Gwanni, "id-dixxiplu li Gesu kien ihobb" (Gw 13,23), hu qrib Gesù, bhalma kien fl-ahhar cena. Qed jiehu l-post ta' l-imhabba, bejn Marija u Gesù, taht il-pjaga tal-Qalb minfuda. Gwanni hu rrapprezentant taghna lkoll li nemmnu f'Gesù.  

Ras Gwanni hi mmejla lejn Marija, l-Omm spiritwali tieghu u taghna lkoll. L-imgieba tieghu hi bhal dik ta' tarbija li taf li hi mahbuba u tilqa' bil-qalb dik l-imhabba. B'idu l-leminija, bhal Marija, qed juri 'l Gesù, f'att ta' qima u bi hlewwa kbira. 

Gwanni ghandu fuqu mantell kulur roza, tradizzjonalment il-kulur li jissimbolegga l-gherf etern. Hu kien wiehed minn ta' l-ewwel li fittxew lil Gesù, marru u qaghdu mieghu (Gw 1,38). Sab darba ghal dejjem lil Gesù, il-Gherf inkarnat. Lilu wkoll Gesù habbu ghall-ahhar u sa l-ahhar (Gw. 13,1). Hu liebes ukoll libsa bajda, simbolu tar-rebha li kiseb fuq il-gisem. Ghex hajja vergni sa tmiem hajtu. Ircieva l-gherf u kien mimli bl-Ispirtu s-Santu.

Marija Maddalena

Fuq ix-xellug, qrib hafna ta' Gesù, naraw lil Marija Maddalena. F'ilbiesha jispikka wkoll il-kulur ahmar, simbolu ta' l-imhabba. Ghaliha Gesù kien qal: "habbet hafna" (Lq 7,47). Rasha tmiss ma' ras omm Gakbu, Marija, u jidhru mhux semplicement qed jitkellmu, imma jaqsmu flimkien xi sigriet. Idha qeghda qrib fommha, gest li jesprimi l-istess staghgib u ammirazzjoni, bhal Marija, Omm Gesù. Is-sigriet li qed taqsam ma' sehbitha hu tabilaqq inkredibbli: Ara, jien kont midimba kbira, u issa qeghda hawn, wieqfa hdejn Gesu, il-feddej u s-salvatur tieghi.

F'Marija Maddalena, jilmaw bis-shih il-qawwa u l-imhabba ta' Gesù. Kienet ilsira u vittma ta' l-ghadu kiefer, imma issa qeghdaqrib Dak li rebhu, taqsam mieghu fil-glorja. Kienet wahda min-nisa twajba li kienu jakkompanjaw lil Gesù fil-vjaggi tieghu, u kellha l-kuragg tkun mieghu anke fuq il-kalvarju. Il-Mulej ghazilha biex tkun hi l-ewwel wahda li xxandar lill-appostli l-qawmien tieghu: "Rajt il-Mulej" (Gw 20,18). Kienet fic-cenaklu ma' Marija, Omm Gesù, u rceviet l-Ispirtu s-Santu (Atti 1,14). Issa Hu hal-post ghal dejjem li Babel kien okkupat mill-ispirti hziena li kienu jippossjeduha.

Marija, Omm Gakbu

Skond San Mattew, din Marija kienet omm Gakbu, il-kugin ta' Gesù (Mt 27,56.13,55). San Gwann jghidilna li kienet taht is-salib ma' Marija, Omm Gesù (Gw 19,25). Bla dubju ta' xejn kienet wahda minn dawk in-nisa twajba li kienu jaghtu daqqa t'id lill-appostli u tissieheb maghhom ukoll fit-talb (Atti 1,14). Hija wkoll irceviet il-Maghmudija ta' l-Ispirtu s-Santu (Atti 1,5). 

Ghad li xi whud mill-qraba ta' Gesù "skond il-gisem", ma emmnux fih, din Marija baqghet fidila lejh sal-Kalvarju. Hija tirraprezenta l-kotra ta' dawk li, umli u jemmnu fi Kristu, ma jissemmewx fil-kotba ta' l-istorja. Izda l-Mulej, f'jum il-haqq, se jaghtihom il-kuruna tal-glorja. 

Il-libsa ta' fuqha hi lewn il-hamrija, il-kulur li juri l-umiltà taghha. It-tunika hi ta' lewn ahdar, simbolu tat-tama li biha kienet mimlija qalbha, anke meta garrbet niket kbir hija u tara 'l Gesù jsofri l-passjoni. Fl-ikona tidher bhal wahda li, b'attenzjoni kbira, qed tisma' dak li qed tafda maghha Marija Maddalena. Il-gest ta' idejhom juri l-ammirazzjoni taghhom it-tnejn lejn Gesù.

Ic-Centurjun

Ic-Centurjun nidentifikawh ma' dak li Gesù fejjaqlu lil ibnu mill-boghod, ghax "emmen fil-kelma li qallu Gesù" (Gw 4,46-47). Warajh jidher wicc it-tifel u wkoll il-quccata tar-ras ta' tliet persuni ohra. Dawn jirrapprezentaw il-membri kollha tal-familja li, flimkien mal-missier, haddnu l-fidi f'Gesù(Gw 4,53). Il-fidi tac-Centurjun turi ruhha b'zewg modi. Harstu hija ffissata fuq Gesù u t-tliet swaba ta' idu l-leminija huma simbolu tal-fidi fit-Trinità. Iz-zewgt iswaba maghluga juru t-twemmin fil-ghaqda taz-zewg naturi fil-persuna ta' Kristu. Hdejn is-salib, ic-Centurjun qed jirrapprezenta l-kotra ta' dawk il-bnedmin, "minn kull poplu u gens" (Apok 7,9), li hadd hlief Alla ma jaf il-fidi taghhom. 

Il-qaghda gravi ta' ibnu kienet ghalih prova iebsa, imma fl-istess hin soviet biex familja shiha haddnet il-fidi f'Alla ta' Gesù Kristu. Naraw li f'idu x-xellugija ghandu njama li tfakkar fis-sinagoga li bena f'Kafarnahum ghall-komunita Lhudija (Lq 7,5). Gesù jxebbah 'il dak li "jisma' kliemu u jaghmlu", ma' ragel ghaqli li jibni daru fuq il-blat (Mt 7,24-25). Il-Vangelu juri c-Centurjun bhala ragel li, b'generozità, qieghed fil-prattika kliemGesù.

Il-Karattri z-Zghar

Mhux facli li tghid min huma l-personaggi li hemm hdejn Marija u hdejn ic-Centurjun. Dak tax-xellug hu liebes uniformi tixbah'il dik tac-Centurjun u dan igieghelna nahsbu li hu suldat ruman. Tal-lemin ghandu rkobtu merfugha, idu x-xellugija fuq qaddu u harstu ffissata fuq Gesù. It-tnejn li huma ghandhom l-istess qaghda u l-istess rwol. It-tnejn, wiehed ruman u l-iehor lhudi, jirrapprezentaw lil dawk li kienu nkarigati mill-esekuzzjoni tal-kundanna ghall-mewt ta' Gesù. Lhud u pagani kienu l-htija tal-mewt ta' Gesù. Huma mpingija fic-cokon u b'dan il-pittur qed jghidilna li rwol personali taghhom kien zghir. F'ghajnejn il-bnedmin kienu huma li qatlu 'l Gesù, imma fir-realtà s-Salvatur taghna ta hajtu minn rajh. Dan ghamlu biex jurina sa fejn tasal l-imhabba tieghu ghalina (Gw 10,18). 

Lil Gesù l-bnedmin haqruh, sallbuh u tawh il-mewt kiefra tal-krucifissjoni. Fil-fatt, izda, huma gglorifikawh. Tajjeb niftakru f'dan meta jkollna ngarrbu xi persekuzzjoni f'hajjitna! 

X'bidla u x'miraklu kbir! Dawk l-istess nies li sallbu 'l Gesù, issa qed iharsu lejh b'harsa ta' fidi u ta' tama fih. "Ghad iharsu lejn min nifdu" (Gw 19,37). Gharfu min kien tabilhaqq huma u jaghtuh il-mewt. Tabilhaqq! Hi tassew kbira r-rebha ta' l-imhabba!

Is-Serduq

Mhux dak li fakkar lil Pietru fid-dnub tac-cahda! L-ikona qed turi 'l Kristu fil-glorja. Iz-zmien tac-cahdiet ghadna u mar. Fl-antik is-serduq kien is-simbolu tax-xemx li qorbot biex titla'. Ghalina, ix-xemx li ddawwal id-dinja hu Gesù. San Pietru jikteb:"Taghmlu sewwa jekk toqoghdu attenti ghaliha. Hi bhal fanal jaghti d-dawl f'post mudlam, sa ma jibda jbexbex il-jum" (2 Pt 1,19). 

Is-serduq qed ihabbar li Gesù hu d-dawl veru, illum u dejjem, li jdawwal id-dinja. Is-shab jista' jdallam xi ftit id-dawl tax-xemx, imma qatt jitfih. Is-shab jisfa' fix-xejn bil-qawwa tax-Xemx. Kemm il darba nibqghu mixjin fid-dawl ta' Gesù li qam mill-imwiet, ma naqghux fit-tfixkil u lanqas ma nithabblu fix-xibka li thejjilna d-dinja tallum. U Gesù jridna li, bhalu, "inkunu d-dawl tad-dinja" (Mt 5,16), biex il-bnedmin "jaraw l-ghemejjel tajba taghna u jfahhru l-Missier taghna tas-sema".

Il-Parti ta' isfel tal-Kurcifiss

Il-Personaggi taht is-Salib

Tnejn biss nistghu nghidu min huma, ghax l-ohrajn thassru bil-bews u l-mess ta' l-idejn tad-devoti. Probabilment li huma l-appostli Pietru u Pawlu. Ninnutaw li huma 'l qewwa mill-bordura ta' l-arzelli, jigifieri huma digà fis-Saltna. It-tnejn ghandhom l-awreola madwar rashom, ghad li mill-pozizzjoni taghhom lil Gesù ma jistghux iharsu lejh. Tidher biss il-parti ta' fuq ta' gisimhom. Dan ifisser li m'humiex ghal kollox fis-Saltna.  

Dawn il-personaggi qed jirrapprezentaw lilna li ghadna fit-triq li twassalna s-sema, pajjizna. Lil Gesù, sakemm ghadna hawn, nistghu narawh biss b'mod imperfett "bhal f'mera" (Kor 13,12). Ircevejna l-Maghmudija u wkoll is-sigill ta' l-Ispirtu s-Santu fil-Konfermazzjoni, u ahna lkoll imsejhin biex inkunu ma' Kristu fil-glorja tieghu (2 Tess 2,13). Sadanittant, ghadna boghod minn Gerusalemm tas-sema. San Pawl iheggigna: "Ma naqtghux qalbna, ghax imqar jekk il-bniedem ta' barra jithassar, il-bniedem ta' gewwa jiggedded minn jum ghal jum. Id-daqsxejn ta' tbatija taghna ta' issa thejjilna kobor ta' glorja bla qjies ghal dejjem" (2 Kor 41,16).  

San Frangisk kellu qima partikolari lejn l-Appostli Pietru u Pawlu. It-tifkira tal-qaddisin kollha, bhal qishom kienu hagar tan-nar, kienet tkebbsu b'nar divin. Lill-appostli kollha, u l-aktar lil Pietru u Pawlu, kien iqimhom b'devozzjoni specjali, ghax kienu jhobbu lil Kristu b'imhabba mhegga ghall-ahhar. Ghal qima u l-imhabba li kellu lejhom kien joffri lill-Mulej is-sawm ta' randan specjali.  (S. Bonaventura, Legenda Maior IX, 3)

Il-Gebla ta' taht is-Salib

Fil-parti ta' isfel ta' l-ikona jidher li hemm blata. Gesù qal: "Inti Pietru u fuq din il-blata nibni l-Knisja tieghi" (Mt 16,18). Jekk inzommu quddiem ghajnejna li din l-ikona qed tirraprezenta s-saltna shiha ta' Kristu, u l-personaggi raffigurati kollha ghandhom rabta ma' din il-blata, bir-ragun kollu nikkonkludu li din il-blata hija mqieghda bhala l-pedament li fuqu bena Kristu s-Saltna tieghu; l-awtorità ta' Pietru u tas-successuri tieghu.  

Gesù qal: "Kull min jisma' kliemi u jaghmlu jixbah 'il dak ir-ragel li bena daru fuq il-blat..." (Lq 6,47). Meta tisma' l-kelma u tghixha fil-prattika ssir blata. Il-bini spiritwali taghna jkun sod kemm-il darba nimpenjaw ruhna nghixu l-valuri tal-Vangelu.

Il-Parti ta' fuq tal-Kurcifiss

Il-Kitba fuq Ras Gesù

Fuq il-kuruna tal-glorja ta' madwar ras Gesù hemm miktub il-kliem: IHS NAZARE REX IUDEORUM Gesù Nazzarenu Sultan tal-Lhud.  

Fil-qosor, dawn l-erba' kelmiet jiqbru l-hajja ta' Gesù. l-umiljazzjoni tieghu qieghda fir-rabta ma' Nazaret, isem immaqdarf'Izrael. "Tista' tohrog xi haga tajba minn Nazaret?" jistaqsi Natanael (Gw 1,46). Il-glorifikazzjoni fil-proklamazzjoni tieghu bhala Sultan. "Inti s-Sultan ta' Israel" (Gw 1,49), anzi issa tal-gnus kollha. Il-kitba tixhed il-gudizzju tal-bnedmin ta' kull zmien dwar Gesù. Dawk li harsu lejh "bil-ghajnejn tal-gisem" (2 Kor 5,16) maqdruh bhala impostur (Mt 27,63). Dawk li harsu lejh fid-dawl ta' l-Ispirtu laqghuh u stqarrewh dak li hu tabilhaqq: "L-Iben ta' Alla" (Mk 15,39). Naghmlu ahna wkoll il-ghazla taghna, ahna u naqraw din il-kitba. "Min mhux mieghi hu kontra tieghi..."(Mt 12,30). Ma nistghux inkunu newtrali.

Gesù fil-Medaljun, fic-cirku ta' fuq

Ix-xbieha li hemm f'dan il-medaljun turi 'l Gesù f'fazi ohra tal-misteru tieghu. Siequ l-leminija mitfugha 'l quddiem, gest li jurih fi triqtu lejn il-Missier. Liebes ilbies dehbi, ghelm ta' rebha u sinjal tar-regalità tieghu. Minn fuq spallejh tittajjar xalpa, simbolu tal-hakma u tat-tmexxija tieghu mhaddmin b'imhabba kbira.  

F'idu x-xellugija naraw is-salib, l-istrument tar-rebha li kiseb. Issa, però, mhux salib ta' l-ghuda ghandu f'idejh, imma tad-deheb. Ix-xettru tieghu bhala Sultan hu "xettru tas-sewwa u l-haqq" (Salm 45). Hu b'dan is-salib li se nigu ggudikati (ara 1Kor 1,28).

Lil Gesu narawh jitbissem. Issa hu midluk "b'zejt il-ferh" (Salm 45,8). Kien imgarrab, imma hareg rebbieh. L-angli li qed jaghtuh merhba huma liebsin ilbies ahmar u dehbi, l-istess kif inhu liebes il-Mulej taghhom u taghna. Dawn l-angli rawh hiereg minn hdan il-Missier u jigi "jghammar fostna", "icekken lilu nnifsu sal-mewt, anzi sal-mewt tas-salib". Issa qed jifirhu bih u mieghu hu u riega lura fil-genna. Issa hu l-Avukat difensur taghna, quddiem il-Missier.  

"Sejjer inhejjilkom fejn toqoghdu: u meta mmur u nhejjilkom post, nerga nigi biex nehodkom mieghi biex fejn inkun jien, tkunu intom ukoll" (Gw 14,3). Ghaldaqstant, xejn ma ghandna x'nibzghu jew naqtghu qalbna! Qatt!

Id il-Missier

F'nofs ic-cirku, fuqnett ta' l-ikona, naraw id il-leminija, tbierek. Hi id il-Missier. Ghad li Lilu hadd ma jista' jarah, Hu juri Lilu nnifsu fil-barkiet li jaghti. Il-barka tal-Missier hi d-don ta' l-Ispirtu s-Santu, li Gesù mmeritalna. Ghalhekk qal: "Jagblilkom li jiena mmur, ghaliex jekk ma mmurx, id-Difensur ma jigix ghandkom..." (Gw 16,7). Hu l-Missier li, f'isem Gesù, jibaghtilna l-Paraklitu (Gw 14,26). Nifhmu ahjar il-barka tal-Missier jekk nirriflettu fuq il-kliem ta' Gesù: "Nitlob lill-Missier u Hu jaghtikom Difensur iehor li jibqa' maghkom ghal dejjem" (Gw 14,16).  

Gesù, mela, huwa wkoll id-Difensur taghna. L-Ispirtu s-Santu jaqdi l-istess missjoni ta' Gesù, imma b'mod li ma jidhirx. Hu jwassal lill-Knisja fil-milja tal-verità (Gw 16,13). Dan hu l-hlas meraviljuz li l-Missier jaghti lil Ibnu rebbieh. L-Ispirtu nnifsu hu, "n-nixxiegha ta' ilma haj li jissawwab fuq dawk li jemmnu fih" (Gw 7,38). B'dan id-don ta' "ilma haj" Gesù, id-Dielja vera, jaghmel hafna frott u jkun igglorifikat f'kull min jemmen fih. Meta dan isehh, il-Missier ikun igglorifikat f'Ibnu (Gw 17,1).  

L-Ispirtu s-Santu huwa wkoll in-nar ta' l-imhabba li jghaqqad flimkien il-Missier u l-Iben. L-Iben irid idahhalna lkoll f'din il-huggiega ta' l-imhabba."Missier, aghmel li l-imhabba li biha habbejtni tkun fihom u jiena fihom" (Gw 17,20). Hekk, il-Patt il-Gdid isib il-milja tieghu ghal dejjem fi hdan it-Trinità Qaddisa.

Wirt li Jisfidana

Il-laqgha mal-Kurcifiss ta' San Damjan gieghlet lil San Frangisk jiehu decizjoni importanti hafna f'hajtu. Fetahlu ghajnejn qalbu dwar il-missjoni li kien jehtieglu jaqdi. Sejjahlu biex jiehu triq gdida: triq impenjattiva, imma fl-istess hin ta' ferh: dik li jimxi fuq il-passi tal-Mulej Gesù. 

Fis-snin ta' wara din l-ewwel laqgha, Frangisku kellu jisma' vuci misterjuza ohra hierga mill-Kurcifiss. Kellu jismaghha fil-kliem tal-Vangelu. U ghax ma kienx semmiegh trux tal-Vangelu, semghu u laqghu bil-ferh kollu ta' qalbu. Impejna ruhu b'entuzjazmu biex jghixu fil-prattika u jkun fidil ghal kull kelma li sema'. Il-Mulej kellmu wkoll waqt li kien ikun jitlob fil-hemda tal-postijiet imwarba li kien ifittex qalb il-gmiel u s-sbuhija tan-natura. Semghu fuq kollox fil-hafna gesti ta' karità li kien jaghmel ma' hutu patrijiet, mal-foqra li kien ihobb u ma' kull bniedem li kien jiltaqa' mieghu.  

Il-Kurcifiss kellmu mill-gdid fuq l-gholja ta' La Verna, sentejn qabel ma miet. Kellmu billi naqqaxlu f'gismu l-pjagi kollha mhabba tal-Passjoni Tieghu. L-ewwel kittieb ta' hajtu jirrakkonta:

Mifni kif kien mill-gheja u s-sofferenzi, Frangisku kien sar ghal kollox jixbah lill-Kurcifiss li kien iltaqa' mieghu f'zoghzitu. Darba minnhom, wiehed mill-patrijiet li rah mixhut ma' l-art, qallu: "Missier, int dejjem sibt kenn fl-Iskrittura Mgaddsa u rimedju ghall-ugieh tieghek. Hallini naqralek xi pagna biex titfarrag xi ftit". Wiegbu l-gaddis: "Ma ghandi bzonn ta' xejn izjed, ibni: naf lil Kristu fqir u msallab". (2 Celano n.105)

Flghaxija tas-Sibt, 3 ta' Ottubru 1226, qrib il-knisja ckejkna tal-Porziuncola, Frangisku nfexx f'ghanja ta' ferh u mar jiltaqa' ma' Ohtu l-Mewt. U lill-Patrijiet, imbikkija ghall-ahhar ghat-transitu tieghu lejn is-sema, qalilhom:

"Jien ghamilt il-parti tieghi:

il-parti taghkom jghallimhielkom Kristu"